نگاه خانوم

چند روز پیش کتاب "سلوک"را خواندم به قلم محمود دولت آبادی. در کتاب آمده که سال 77 نوشتنش را شروع کرده و سال 81 به پایان رسانده.

می‌گویند رمان سلوک. اما به نظر من این کتاب به لحاظ رمان گونه بودن و داستانی، قصه‌ی قوی و بکری ندارد که کاری چنان عظیم باشد؛ اما آنچه که این اثر را فاخر و نمونه می‌کند رقص زیبای قلم یا به عبارتی قلم فرسایی اعجاب انگیز محمود دولت آبادی است که به قول خودش شیره‌ی جانش را در تک تک کلماتش جاری ساخته.

این کتاب را باید با تأمل در سکوت خواند. کلمات داستان قیس و مها -مهتاب زمانی ارزش دارد که رقصی چنین زیبا با کلمات شده است. نمی توان از بندی، سطری حتی کلمه ای بی تفاوت رد شد. نمی توان ندید و گذشت. باید خواند، باید تک تک کلمات را بلعید.

این کتاب کتابی فلسفی است، روحی است و ابعاد اندیشه‌ها و تفکرات نویسنده را در بند بند کتاب نمایان ساخته است.

سلوک برای من تجربه‌ی زیبایی بود از ادبیات فاخر ایرانی که دولت آبادی به بهترین نحو ممکن از پس آن بر آمد.

بخش‌هایی از کتاب چنان دلچسب و گیراست که روح را نوازش می‌کند و دل را آرام.

با هم بخوانیم:

انسان در مسیر عمر خود مگر چند بار می‌تواند به دوستانی بربخورد که از میان آنها همزبانی بیابد. همزبانی که همدل باشد. ص 66

.... تا آن روز نتوانسته بود این باور را در ذهن دیگری از جمله خواهرش جا بیندازد که دو انسان می‌توانند و این قابلیت را دارند که روح‌شان چنان در هم بیامیزد که در بسیاری از لحظات یکی بشوند. یگانه. تلاشی هم اگر می‌کرده بود بیهوده بود جا انداختن چنین معنایی در ذهن دیگری که هم اگر میسر می‌بود آن ذهن، ذهن فزه و دیگرانی چون او نبود.... ص 80

....آدم‌ها چرا جور دیگری دیده می‌شوند در نگاهم؟ آدم‌ها دیگر چرا مثل پیش از این شعف مرا برنمی‌انگیزند؟ و من – شگفتا!- چه بی کس هستم؟ آه... ای شاعر! تو فقط روی صحنه می‌درخشی در شعر و در کلام، جز آن و بیرون از آن چه مایه بیگانه‌ای، چه مایه شکسته‌ای، چه مایه دلتنگ و بیزاری و چه مایه سرد، دلسرد. تو کیسی ای مرد ! تو کیستی و کیفر کدام گناه ناکرده‌ی خود را می‌پردازی؟ همان گناه درخشیدن؛ گناه درخشیدن که مکافات آن این است تنهایی و بیگانگی..... ص 89

کتاب "بچه‌های نیمه شب" نوشته سلمان رشدی و ترجمه مهدی سحابی است. این کتاب در سال 1981 نوشته شده و جایزه بوکر همان سال را از آن خود کرد.

همچنین این کتاب در سال 1364 برنده‌ی جایزه بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی را نیز دریافت کرده است.

این رمان تاریخی استقلال هند از استعمار انگلیس و سپس جدایی‌اش از پاکستان را به تصویر می‌کشد. گزارشی دقیق از 15 اوت 1947. و جشنی برای کودکان نیمه شب، کودکانی که همزمان با استقلال هند متولد می‌شوند.

در این کتاب علاوه بر تاریخ هند، به آداب و رسوم مردم هند، پیشگویی‌ها و افسانه‌ها و خدایان هند می‌پردازد. به طوریکه برخی از ویژگی‌های این خدایان در کودکان نیمه شب ظهور و بروز یافته است. کوچه‌های بمبئی و خیابان‌هایی که حتی برای اعیان نشینان شهر نیز ناشناخته و نا آشناست.

با توجه قرارمان، از امروز تا پایان هفته‌ی جاری نقدهای شما دوستان را که برایم ارسال کردید، برای مطالعه‌ی سایرین به اشتراک می‌گذارم.

پیشتر از همه‌ی شما تشکر می‌کنم.

هفت اقلیم خانم مریم کتاب "کلیدر" نوشته‌ی محمود دولت آبادی را پیشنهاد کردند.

و نقدی که بر این کتاب نوشته‌اند:

نیم نگاهی بر کلیدر

خرسندم از اینکه توانسته‌ام دست و پا شکسته، قریب به پنج مجلد از رمان کلیدر را بخوانم. رمانی ده جلدی به قلم نویسنده‌ی توانای ایرانی، جناب محمود دولت آبادی. به واقع عنوان شاهکار، برازنده‌ی چنین اثر شگرفی است. رمانی بسیار جذاب و دل نشین و خواندنی.

کتاب "زوربای یونانی" اثر نیکوس کازانتزاکیس که در سال 1946 نوشته شده است.

زوربای یونانی از یک منظر کتاب درد است. درد وجود. درد زیستن. درد سوال‌های بی‌امانی که هر چه قدر هم می‌گردی جوابشان را نمی‌یابی. زوربای یونانی کتابی ست که راه حلی برای کمتر درد کشیدن ارائه می‌دهد...

از منظری دیگر زوربای یونانی کتاب شخصیت است. از آن دست رمان‌هاست که بر اساس قرار گرفتن یک شخصیت عجیب در سر راه زندگی راوی کتاب شکل می‌گیرند. شخصیتی که راه و روش و منش و بینش راوی را در طول کتاب تغییر می‌دهد. مثل قصه‌ی ملاقات مولانا و شمس تبریزی. این طور کتاب‌ها حادثه محور نیستند. قصه‌ی پر از تعلیق و پر از استرس و هیجانی ندارند. ولی آن شخصیت عجیب جوری است که دلت می‌خواهد هر چه بیشتر از او بدانی. و زوربای یونانی از این منظر یک شاهکار بی‌چون و چرا به شمار می رود.

جلال آل‌احمد بعد از چند کتاب تصمیم گرفته بود در سن 35 سالگی مدیر مدرسه شود. او در داستانش از تمام اصطلاحات عامیانه مدد می‌گیرد تا اثبات کند مسیر روشنفکری، غرب نویسی نیست، درد مردم نویسی است.

به عقیده منتقدان مدیر مدرسه جلال بهترین اثر اوست. دلیل موفقیتش گچ تخته خوردن جلال است. جلال معلم است و حالا با قلمش می‌خواهد به دنیای مدیریت سفر کند.

داستان مدیر مدرسه از وزارت فرهنگ شروع می‌شود. همان جایی که مدیر مدرسه از فساد اداری مدد می‌گیرد تا حکم مدیریت خود را دریافت کند. مدیر مدرسه که از درس دادن اباطیل به بچه‌های نفهم خسته شده، خود را از چاله معلمی به چاه مدیریت می‌اندازد، دبستانی که او مدیریت را در آن آغاز می‌کند، یک مدرسه دورافتاده است که مدیر می‌خواهد آبادش کند.

امروز قصد داشتم کتاب "بامداد خمار" را برای‌تان معرفی کنم، اما معرفی این کتاب بدون کتاب "شب سراب" امکان ندارد. چرا که این دو کتاب با دو نگاه متفاوت منتشر شد. 

"بامداد خمار" در سال 73 به قلم "فتانه حاج سیدجوادی" نگاشته شد. خود وی در مصاحبه‌ای اذعان کرد آنچه را که به قلم آمده، اگر نمی‌نوشت، فراموش می‌کرد. او که ساکن اصفهان است، به تهران آمد و کتابش را توسط یکی از ناشرین تهرانی به چاپ رساند. این کتاب چاپ شانزدهم خود را هم پشت سر گذاشته است. (بیشترش را من خبر ندارم)

از سویی دیگر، خانم نویسنده‌ای که در آستانه 60 سالگی می باشد و لیسانس ادبیات فارسی را داراست با نام مستعار "ناهید.ا.پژواک" اقدام به چاپ کتابی با نام "شب سراب" می نماید که گویا برگرفته از این بیت شعر سعدی است:

"به راحت نفسی، رنج پایدار مجوی

شب شراب نیرزد به بامداد خمار"

وی در سال 75، طی 27 روز کتابش را در رشت می‌نویسد و انگیزه‌اش را از این کار، مظلوم نمایی بیش از حد شخصیت زن "بامداد خمار" اعلام می‌کند. او می‌گوید که یک بار از نزدیک شاهد بوده که چطور زنی هنگام دعوا با شوهرش، وسایل خانه را تکه و پاره کرده است و خواندن همین صحنه در کتاب "بامداد خمار" او را بر آن داشته که از دید شوهر این زن، وقایع را بازنویسی کند.

ژوزه ساراماگو در سال 1922 در یک خانواده‌ی فقیر از کارگران کشاورز در ریباتژو در مرکز پرتغال به دنیا آمد. در نوجوانی به دلیل مشکلات اقتصادی ناگزیر تحصیل در مدرسه‌های عادی را رها کرد و به آموزشگاه فنی- حرفه‌ای رفت. بعدها پیش از آنکه تمام وقت به نویسندگی بپردازد به کارهای مختلف از جمله مکانیکی مشغول بود. ساراماگو در سال 1947 در بیست و چهار سالگی اولین رمان خود را با عنوان (سرزمین گناه) منتشر کرد.

رمان کوری که در سال 1988 منتشر شد، او را به عنوان اولین پرتغالی، موفق به دریافت جایزه نوبل کرد. این اثر، رمانی اجتماعی –سیاسی است و آسیب‌هایی که یک انسان مدرن می‌تواند به همنوعش برساند را بیان می‌کند.

ساراماگو هرگز هویت نویسندگی‌اش را از وجدان شهروندی‌اش جدا نکرد و در آثارش بر خلاف اعتقادات سیاسی‌اش سخن نگفت.

رمان "سووشون"  نوشته‌ی سیمین دانشور در  سال 1348 آغازگر فصلی تازه در تاریخ داستان‌ نویسی ایران به شمار می‌آید. دانشور در این داستان پرحرکت و ماجرا، با نثری شاعرانه، دقیق و محکم، تصویری درونی و هنرمندانه از تحولات منطقه فارس در سال‌های جنگ دوم جهانی به دست می‌دهد.

شخصيت‌پردازی در اين رمان در سطح بسیار بالایی است. دانشور در همان صفحه‌ی اول سعی می‌کند کاری کند که مخاطب رمان را رها نکند و با شخصیت اصلی رمان همراه شود.  تک تک جملات را سنجيده و به گونه‌ای چيده است که بعدا در رمان کارکرد دارند.  

او ادبيات کهن و هنر را به خوبی می‌شناخته  و آن را در رمان‌نويسی به کار برده است.  در واقع استفاده از ادبيات و هنر کهن، راز ماندگاری دانشور است.  

اين رمان مانند بعضی از رمان‌ها که بی‌دليل مطرح می شوند، نبوده و خواندنش همچنان جذاب و دلچسب است. به نظر من رمان "سووشون" فعلا يکی از 10 رمان ماندگار به شمار می‌رود که ممکن است طی سال‌های آینده با نوشتن رمان‌های بهتر این رمان به مقام پایین تری نزول کند.

رمان "دختری با گوشواره مروارید" نوشته تریسی شوالیه نویسنده فرانسوی- سوئیسی است. وی این کتاب را در آمریکا در سال 1999 به عنوان دومین اثرش منتشر کرد که با استقبال زیاد مخاطبین و منتقدین مواجه شد. این کتاب در سال 2000 برنده جایزه نیز شده است.

این رمان در تلاش است که با تکیه بر آثار نقاشی یوهانس ورمر، نقاش هلندی 1675-1632 و جمع آوری اطلاعات تاریخی درباره‌ی شرایط اجتماعی زندگی در هلند قرن هفدهم به بازسازی و یا بازتعریف زندگی ورمر بپردازد.

محور اصلی این کتاب تابلوی دختری با گوشواره مروارید است که شوالیه دختر این تصویر را به عنوان راوی داستانش انتخاب می‌کند و با وی به درون زندگی شخصی و کاری ورمر سرک می‌کشد.

رمان "چراغها را من خاموش می کنم" اثر زویا پیرزاد رمانی است که خوش­خوان بوده و تا حدودی لذت بخش است. صحبت‌های کلاریس با خودش (ورِ خوش­بین، ورِ بدبین) که به نوعی کشمکش درونی او را نشان می‌دهد از قسمت‌های جالب رمان به شمار می‌رود.

اگرچه در این رمان یک زندگی ساده و معمولی را به تصویر می‌کشد؛ اما هیچ گاه خسته کننده و حوصله سر بر نیست. شخصیت پردازی افراد خانواده خوب بوده و زویا پیرزاد از پس این مهم به خوبی برآمده است. خواندن این کتاب آدم را یاد فیلم "به همین سادگی" می‌اندازد.

زویا پیرزاد یکی از نویسندگان زن معاصر است که با خلق چند اثر داستانی به ویژه رمان "چراغ ها را من خاموش می کنم" جایگاه مطلوبی در ادبیات داستانی معاصر در میان نویسندگان احراز نموده و جوایز بهترین رمان سال پکا، بهترین رمان سال بنیاد هوشنگ گلشیری، کتاب سال وزارت ارشاد جمهوری اسلامی و... را به خود اختصاص داده است.

در رمان "چراغها را من خاموش می‌کنم" با یک داستان خطی و کلاسیک طرف هستیم. زویا پیرزاد به خوبی توانسته است حس یک رمان زنانه را به خواننده انتقال دهد و القا کند. اشاراتی که در طول رمان به جزئیات شده است و توصیفات ریز و دقیقی که تنها از یک ذهن زنانه می‌توان انتظار چنین توجهی را داشت، این مسأله را تایید می‌کند.

رمان "ملت عشق"  اثر الیف شافاک یکی از پرخواننده­ترین رمان­های ترجمه­شده در دهه اخیر است که در زمانی کوتاه اقبال عوام و خواص را به خود جلب کرده­است.

همان­گونه که در زبان اصلی هم در ترکیه (2009م) پرفروش‌ترین رمان در کوتاه­ترین زمان شد. مجموعه آثار این نویسنده ترک (شانزده کتاب) عمدتاً رمان بوده و از طرف ناشران معتبر بین‌المللی به بیش از چهل زبان زنده دنیا ترجمه، چاپ و منتشر شده‌اند.

رمان ملت عشق شامل دو داستان است که به­موازات یکدیگر روایت می­شوند. نخست داستان خانواده مرفهی که در آمریکا زندگی می­کنند و داستان دوم یا همان ملت عشق داستان تاریخی-عرفانی است که روایت ملاقات شمس و مولانا را به تصویر می‌کشد. 

رمان با موضوعی فلسفی و هستی شناسانه و در پی پاسخ دادن به پرسش‌هایی است که همیشه در جدال بین عقل و احساس مطرح می‌شوند.

نویسنده در این رمان افکار، دینی، معرفت شناسی، جامعه شناسی و… خود را با زبان شخصیت‌های داستان بیان می‌‌کند که بر پایه‌ی سه محور اساسی: شک، عدم قطعیت، تنهایی، بنیان نهاده است.

دغدغه‌ی اصلی نویسنده، یعنی خدامحوری و تفکر و اندیشه‌ی ایمان و تقدس و تلاش انسان برای کشف خود و کشف معنا و خدا، در داستان است که دارای ارزش فوق العاده است.

مصطفی مستور نویسنده، داستان نویس معاصر در سال 1343 در اهواز متولد شد. وی فارغ‌التحصیل رشته مهندسی عمران و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی می‌باشد.

"روی ماه خداوند را ببوس" رمانی است در 20 بخش که در سال 1379 در120 صفحه توسط انتشارات نشر مرکز به چاپ رسیده و تاکنون بیش از سی بار تجدید چاپ شده است. این کتاب طی سال‌های 1379 و 1380 در جشنواره قلم زرین به عنوان بهترین رمان برگزیده شده است.

مستور با پرداختن به شخصیت‌ها و غواصی در دریای روح همواره دنبال حقیقت گمشده در داستان‌هایش می‌گردد. او جهان را جهانی پوچ، پرتکرار و لذت‌های محدود و سیاه می‌داند. این تصویری است که اغلب بر زبان قهرمانان داستانی او تکرار می‌شوند. طبق گفته خود مستور "هنر گرایشی است که همواره از انسان می‌جوشد" و چون انسان در صحنه‌ی جامعه و زندگی حضور دارد، ادبیات نیز باید همواره قرین انسان باشد.

بر اساس توجه و علایق خاصی که نویسنده (هرمان هسه) در باب فلسفه هندی به دست آورده بود، در سال 1922 روایتی به نام سیدارتها (یا سیذارتا) منتشر کرد که از جمله پرخواننده‌ترین آثار وی می‌باشد.

این کتاب نگرشی بر ریشه‌های روانشناسی در مذاهب جهانی و مکاتب عقلی است. شماری از صحنه‌های سیذارتا تابلوهای مثنوی مولوی را برای خواننده ترسیم می‌نماید.

هرمان هسه در سال 1877 در آلمان زاده شد. پدر وی مدیریت مؤسسه انتشارات مبلغین پروتستان را به عهده داشت. مادرش دختر هندشناس معروف، دکتر "هرمان گوندرت" و مدیر اتحادیه ناشران کالو بود.

کتابخانه بزرگ پدربزرگ و شغل پدر، اولین باب آشنایی هرمان هسه با ادبیات بود. از طریق پدر و مادرش که مبلغان مذهبی در هندوستان بودند، به جهان‌بینی و تفکرات فلسفی هند دست یافت. او که از اوان جوانی دارای روحی حساس و ضربه‌پذیر بود، در مقابل نابرابری‌های جامعه و تضاد درونی با پدر و مادرش، در سن پانزده‌سالگی از مدرسه کلیسائی ماول‌برون فرار کرد.

می خواستم خود نقدی بر این کتاب بنویسم، اما این نقد چنان زیبا بود که حیفم آمد آن را نیاورم؛ از این رو نقد ذیل را با اندکی تغییر و اختصار برای مطالعه دوستان عزیز، در این پست قرار دادم.

سمفونی مردگان رمانی است با شخصیت پردازی خوب و پرداختی عالی. وقتی خیلی شخصیتی به دلت بنشیند و یا وقتی نفرت از شخصتی وجودت را پر کند، معلوم می‌شود که نویسنده کارش را خوب انجام داده است.

در این رمان مخاطب تشنه‌ی آخر داستان نمی‌ماند، بلکه با علم به آخر داستان، به دنبال دانه‌های به هم چسبیده‌ی داستان است.

نویسنده می‌گذارد همه‌ی شخصیت‌ها حرفشان را بزنند. این است که سمفونی مردگان انگار بد ندارد. انگار خوبی درسمفونی مردگان نسبی است.

 عباس معروفی رمان "سمفونی مردگان" را بین سال­های 63 تا 68 نوشته است. این اثر در سال 2001 برنده جایزه بنیاد انتشارات ادبی فلسفی سورکامپ شده است. هفته نامه‌ی "دی ولت" سوییس در مورد رمان سمفونی مردگان این چنین نوشته است: "قبل از هرچیز باید گفت سمفونی مردگان یک شاهکار است."

معروفی می­گوید: از سال 64 بود که نام کتاب را سمفونی مردگان گذاشتم. چون همان موقع هم که این را می­نوشتم به فرم سمفونی نوشته می­شد. یعنی شخصیت­ها در ذهن من سازبندی شده­اند. می دانم کدام یک از شخصیت­ها ویولون است، کدام ساز بادی می‌نوازد و کدام طبل. منطق از کل به جزء رسیدن.

 درست یادم هست، سال 1385 بود. وارد خبرگزاری شدم. بعد از سلام و احوالپرسی با همکاران، کامپیوتر را روشن کردم. سایت‌های مورد نظر را باز کردم. اولین خبری که به چشمم خورد فوت "نجیب محفوظ" بود. وقتی این خبر را با دبیر سرویس فرهنگ و ادب درمیان گذاشتم گفت که به سرعت خبر را ترجمه کنم. با اینکه می‌دانستم نجیب محفوظ نویسنده‌ی بزرگی است، اما تا آن روز به محبوبیت او میان فرهیختگان پی نبرده بودم. هر چه بیشتر از زندگی او می‌خواندم، بیشتر جذب او می‌شدم.

خلاصه اینکه آن روز جو گیر شدم و به سمت میدان انقلاب رفتم و چند تا از کتاب‌های نجیب محفوظ را خریدم و شروع کردم به خواندن. "موعظه شیطان"، "دزد و سگها"، " جنایت" و " گدا".

رمان "گدا" نوشته‌ی نجیب محفوظ، برنده‌ی نوبل 1988 توسط محمد دهقانی ترجمه شده است. در پشت جلد آمده است: "مصطفی خندید و گفت: و چون در روزگار ما وحی و الهامی در کار نیست، امثال تو چاره‌ای جز گدایی ندارند! ...."

در یادداشت مترجم چنین است:  "گدا شرح مختصری از مصیبت و گرفتاری‌های فکری روشنفکران جهان سوم است، روشنفکرانی که در جوانی بسیار پرشور و آرمان‌خواهند و در میانسالی ناامید و محافظه‌کار می‌شوند و در صورت زنده ماندن در پیری گرفتار عذاب وجدان شده، به حکمت و عرفان روی می‌آورند.

سال 86 بود که نامی از اسماعیل فصیح به عنوان نویسنده ای توانا شنیدم. از این رو برای آشنایی بیشتر با این نویسنده دو کتاب از وی را خواندم.

ابتدا رمان "داستان جاوید" و سپس رمان "دل کور".

ماهنامه‌ی ادبی "آفتاب" نقدی بر کتاب "چشمهایش" نوشته است که با اندکی اختصار آن را برای شما همراهان قرار می‌دهم.

در این ماهنامه چنین آمده است: " رمان "چشمهایش" یکی از داستان‌های خوب فارسی است که به حق در کنار بوف کور و تنگسیر و شازده‌احتجاب قرار می‌گیرد. علوی همه‌ی توان نویسندگی‌اش را در آن صرف کرده و رمانی آفریده با چارچوب و ساختمانی محکم و شخصیت‌هایی زنده با همه‌ی ظرافت‌هایشان. هر چند که در چند مورد با توضیحات و توصیفات طولانی، خواننده را کمی خسته می‌کند. با این وجود به ساختمان اثر آسیبی وارد نمی‌شود.

من رمان "چشمهایش" بزرگ علوی را ده دوازده سال پیش مطالعه کردم  و همان زمان هم در ابتدای کتاب نقدی بر آن نوشتم که اینک اینجا در این پست قرار می‌دهم.

به نظر من این رمان زیبا بود و حتی ارزش تعریف و تمجید را هم داشت. رمان روایتی از داستان عاشقانه‌ای بود که هیچ‌گاه مجال خودنمایی نداشت. گیرایی رمان طوری است که خواننده در تمام داستان همراه نویسنده، به عبارتی همراه راوی است.

رمان "ماه نسا می‌آید" در سال 1380 بعد از سانسور شدید چاپ شد که متأسفانه به علت رنگی بودن جلد کتاب، اجازه‌ی انتشار نیافت. سرانجام با دو سال تعویق اجازه‌ی انتشار یافت که این مسائل در عدم فروش کتاب تأثیر به سزایی داشت.