کمند دوزی یکی از رودوزی‌های سنتی و صنایع دستی زیبای ایران است. کمند در لغت به معنای رشته‌های بلندی است که برای دام انداختن جانوران به کار می‌برند و یا به وسیله‌ی آن از دیوار بالا می‌روند که خمند نیز گفته می‌شود.
در رودوزی‌های سنتی ایران، کمند دوزی به نوعی دوخت اطلاق می‌شود که با استفاده از قیطان ابریشمی یا فیتیله‌های ابریشمی و پشمی، منجوق، سرمه و یا ملیله، بعد از اجرای انواع حواشی، به عنوان آخرین حاشیه، دور دوخت‌های داخل متن و خارج متن دوخته شده و به این ترتیب قسمتی از سفیدی حاشیه یا کلیه‌ی حواشی دیگر را احاطه می‌کند.
این دوخت هیچ وقت به تنهایی به کار نمی‌رود بلکه به عنوان مکمل طرح یک دوخت به کار می‌رود.
این نوع دوخت تقارن شدیدی با هنر کمند اندازی در صفحه آرایی و کتاب آرایی دارد. در صفحه آرایی‌های دوران کهن تا به امروز، کمند اندازی با استفاده از جدول پهن یا جدول ساده بعد از تمامی حواشی در صفحه، ظاهر شده و تزیینات یعد از آن را نیز شرفه‌ها تشکیل می‌داده است؛ ولی در کمند دوزی معمولا اطراف جدول کمند را، تگرگ دوزی یا زرک دوزی یا دندان موشی یا شرفه تزیین می‌دهد.
تاریخچه‌ی کمند دوزی
این هنر تاریخچه‌ی کهن در تاریخ هنر کشورمان دارد. آثار به جا مانده از حجاری‌ها و نقش برجسته‌های تخت جمشید و کشفیات رودنکو در پازیک، نشانگر رواج این نوع دوخت در آن دوره می‌باشد.
در دوره‌ی اشکانیان نیز با توجه به رواج پارچه‌های زربفت و توسعه‌ی صادرات آن، استفاده از قیطان‌های ابریشمی و گلابتونی در حاشیه سازی‌ها، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در تزیین لباس‌ها، بقچه‌ها، سوزنی‌ها و حاشیه ی پرده‌ها از این نوع دوخت استفاده گردید.
در دیگر دوره ها نیز این نوع دوخت نسبت به سایر دوخت‌ها، از رواج بیشتری برخوردار بود به خصوص رواج این نوع دوخت از سنه‌ی ۴ هجری قمری یعنی از زمانی که کاغذ از طریق چین و سمرقند به ایران رسید و در نتیجه با ایجاد گارگاه‌های کاغذ سازی، تحولی در امر کتابت و کتاب آرایی به وجود آمد و استفاده از طرح‌های هندسی نیز در انواع دوخت‌ها رایج و در نتیجه در این دوره کمند دوزی نیز به عنوان مکمل دوختی در میان دوخت‌ها بیشتر رایج گردید.
از آن پس نیز، این نوع دوخت بیش از از پیش در میان دوخت‌های دیگر جلوه گری نموده و تا امروز، همچنان پا برجا بوده است.
و این نوع دوخت بیشتر با دوخت‌هایی از قبیل: قلاب دوزی، پته دوزی، تکه دوزی، بخارا دوزی، آجیده دوزی، کتیبه دوزی، بلوچ دوزی، سرمه دوزی، منجوق دوزی، ملیله دوزی، گبردوزی، مضاعف دوزی به کار می رود.
این دوخت به همراه سایر دوخت‌ها بیشتر برای انواع سجاده، بقچه، تابلوهای تزیینی، پرده خانه‌خدا، سایر پرده‌ها، کلاه‌ها، لباس‌ها، روکوسنی، رومیزی، جلدهای پارچه‌ای، مچ پیچ‌ها، روجعبه‌ای، روقوری‌ها و … به کار می‌رود.
اجرای این دوخت در تمام مناطق دوختی رایج بوده و منطقه به خصوصی ندارد. از این نوع دوخت ها در موزه‌های دنیا و ایران به خصوص در موزه هنرهای تزیینی به وفور دیده می شود.
موضوعات مرتبط: هنر ، هنر خیاطی
برچسب‌ها: هنر , خیاطی , کمند دوزی