نگاه خانوم

ایران کشور پهناور با آداب و رسوم مختلفی است که زنان و مردان هنرمندی را در خود جای داده است. هنر از دیرباز با زندگی ایرانیان همراه بوده است. در میان انبوه هنرهای این مرز و بوم می‌توان به انواع قیطان دوزی اشاره کرد. به نخ گلابتون ضخیم که قطر آن بیش از یک میلیمتر باشد، قیطان گفته می‌شود. در واقع قيطان رشته‌ای است كه از ابريشم می‌بافند.

به دوخت و اتصال نوعی نخ ضخیم به نام قیطان بر روی پارچه که طرحی را نشان می‌دهد قیطان دوزی می‌گویند.

نخ قیطان در انواع مختلف، ضخیم، نازک، ساده، تابیده، شکاف دار و روکش دار می‌باشد. قیطان، در گذشته‌های دور به عنوان وسیله‌ای برای تزیین لباس چه در ایران و چه در سایر ممالک جهان مورد استفاده قرار گرفته است. پیکره‌های کنده کاری شده بر مکشوفه در لرستان نیز مردانی را نشان می‌دهد، که لباس شبیه لباس‌های ایرانیان پیش از تاریخ پوشیده‌اند و بعضی فقط پارچه‌ی لنگ مانندی دارند که اطراف کمر پیچیده شده است، به وسیله ‌ی قیطان یا نوار نگهداری شده و دارای دامن باز است.

با دیدن لباس‌های دوره‌های ماد، هخامنش، اشکانی و ساسانی و درفش‌های آن دوران به خوبی پی ببریم که در این دوران قیطان برای تزیین و آرایش لباس‌ها و درفش به کار رفته است؛ علاوه بر قیطان‌های ساده، قیطان‌های تزیینی نیز رواج کامل داشته؛ چنان که حجاری‌های این دوران بیانگر این واقعیت می‌باشد و در دوره‌ی اشکانی با عنایت به رواج نخ گلابتون قیطان‌های روکش دار سیم و زرین نیز تولید گردید و برای آرایش البسه و درفش‌ها هم به کار می رفت. در این دوران از قیطان برای تزیین پرده‌ها استفاده می‌نمودند.

هنوز در ترکمن صحرا قسمتی از چاک پیش سینه‌ی پیراهن‌های زنانه را با قیطان‌های قرمز، مشکی، سبز (به شیوه‌ی ترکمنی) سوزن دوزی می‌کنند و آستین اکثر لباس‌ها بلند می‌باشد که کنار مچ آن قیطان دوزی می‌شود. این نوع سوزن دوزی را در گذشته‌ی دور بر روی کیف، البسه، کیسه‌ی چپق، شنل، بقچه، عبا، رومیزی، رویه‌ی کوسن، پرده، سجاده، کیف‌های مخصوص نگهداری داروی گیاهی و سفره‌ی آرد می‌دوختند.

این دوخت، هم اکنون در بیشتر نواحی استان‌های خراسان، مازندران، سیستان و بلوچستان، تهران و آذربایجان شرقی رواج دارد.

طرح‌هایی که در قیطان دوزی از آنها استفاده می‌کردند بیشتر شامل گل و بوته، انواع بوته جقه‌ها و طرح‌های هندسی می‌باشد.

قیطان دوزی بیشتر جهت جاقرآنی، بقچه، تزیین لباس، سجاده و رویه‌ی کوسن می‌باشد. در صورتی که بخواهیم وصل قیطان به پارچه زیباتر جلوه کند، می‌توانیم از نخ ظریف گلابتون نقره‌ای و طلایی استفاده کنیم. معمولاً در بیشتر مناطق قیطان دوزی را همراه با آینه دوزی انجام می‌‌دهند.